“Ga anders gewoon even zeggen dat jij het ook heel naar voor hem vindt dat zijn vrouw er nu niet meer is” zei ik tegen Robbie m’n buurjongetje van 8 die zich snel achter me verstopte toen hij onze overbuurman Harm aan zag komen lopen. “Nee, dat vind ik eng want dan gaat ie misschien wel huilen,” mompelde het mannetje achter mijn rug.
De meesten onder ons zullen dat niet direct toegeven en het zeker niet zo uitspreken… maar in de praktijk voelen veel mensen dit wel zo… Het is voor de meesten van ons ‘ingewikkeld’ om goed om te gaan met mensen die in de rouw zijn. En hoe zichtbaarder dat verdriet bij die ander is, hoe moeilijker dat ook lijkt te worden. En hoewel het empathisch vermogen dat iemand heeft hierin wel een rol speelt, is dat niet doorslaggevend.
Het is namelijk niet jouw verdriet, niet jouw directe beleving en je voelt (onwillekeurig) dat de energie bij die rouwende ander heel anders is dan jouw energie. Je voelt je daarin ongemakkelijk. Hoe moet ik nou reageren?; Moet ik het benoemen…of juist negeren? Moet ik (nog) condoleren?; Of zou ik juist iets heel positiefs moeten zeggen? Datzelfde ongemak voelen werkgevers, leraren, schoolbegeleiders ook. Natuurlijk zijn ze vaak meer ervaren in dit soort situaties, maar makkelijk voelt het voor hen ook nooit.
Iemand die in de rouw is, kan door concentratieproblemen of onrustgevoelens ook tijdelijk wat minder gaan presteren in het werk of op school. Het helpt dan echt om als werkgever of schoolbegeleider daar begrip voor te tonen. Een luisterend oor, coulance bij een beoordeling en wellicht is er in een werksituatie ook ruimte om diegene wat extra dagen vrij te laten opnemen. Dat laatste kan ook zeker in het belang zijn van de werkgever omdat een eventuele burn-out vele malen problematischer is en verder strekkende gevolgen kan hebben. In het Nederlands tijdschrift voor geneeskunde is een uitgebreid artikel opgenomen over rouw en rouwverwerking: https://www.ntvg.nl/artikelen/rouw-en-rouwverwerking/volledig
In dat artikel wordt ook uitgelegd dat het rouwproces eigenlijk een soort ‘rouwarbeid’ is. Een viertal actieve stappen die iemand moet nemen om tot een goede rouwverwerking te komen:
Stap 1: is het aanvaarden van de realiteit van het verlies;
Stap 2: het ervaren van de pijn van het verlies;
Stap 3: het zich aanpassen aan de omgeving zonder de overledene;
Stap 4: de emotionele energie losmaken van de overledene en herinvesteren in andere relaties.
Zoals in de vele artikelen ook al wordt geconcludeerd, is dat rouwen echt individueel maatwerk is waarbij de omstandigheden, de relatie, de voorgeschiedenis en nog zeer veel andere factoren dat proces voor iedereen weer anders maken. Maar hulp en begrip van familieleden, vrienden en mensen om je heen is van groot belang bij het de aanvaarding van- en aanpassing aan een verlies. Veel onderzoek heeft aangetoond dat mensen die veel warmte en hulp krijgen een verlies sneller verwerken en minder gezondheidsklachten krijgen dan mensen die hier maar weinig van krijgen. Het kan heel troostrijk zijn om je verdriet te kunnen delen en te merken dat anderen daar begrip voor hebben.
Rouwverwerking is een proces dat tijd kost en gun een ander die tijd die hij of zij nodig heeft. Verwacht niet dat het rouwen na een half jaar ‘nou wel een keertje over is’. Kom dan ook niet aan met goedbedoelde platitudes als ’je moet toch een keertje verder’ of ‘er is nog zoveel moois in het leven’.
Als we een paar suggestie in het algemeen mogen doen:
– Ga iemand die rouwt niet bewust uit de weg. Ontwijkingsgedrag voelt negatief en dat helpt iemand nooit
– Accepteer de emoties en het gedrag van een rouwende. Het hoort bij zijn of haar manier van verwerken
– Geef geen ongevraagde, goedbedoelde adviezen.
– Maak eens een afspraak om elkaar weer te zien of samen iets te gaan doen
– Ga het praten over de overledene niet uit de weg. Verhalen en herinneringen kunnen juist helpen in de verwerking
– Wees niet ongerust om iets verkeerds te zeggen of om ergens om te moeten lachen
– Laat merken dat je er bent voor hem of haar en bied je praktische hulp aan als die ergens nodig is
Natuurlijk is het waar: Rouwen hoort bij liefhebben zoals de dood bij het leven hoort. Maar helpen doet die wetenschap iemand verder ook niet. Een beetje aandacht van een ander kan al wel veel doen want het gevoel van ‘kwijt en voorbij’ is enorm zwaar. Een prachtige quote van cabaretier Toon Hermans luidt: “Omdat er liefde is, bestaat er geen voorbij. In alle eeuwigheid ben jij…” Die laatste ontmoeting, dat laatste gesprek… is tenslotte maar één gedachte geleden.
Als je zelf iemand een lief troostend kaartje of bericht wilt sturen, vind je wellicht inspiratie in wat mooie gedichten en teksten over dit onderwerp en daarvoor verwijzen we u graag nog naar onze zusterwebsite: https://inonzegedachten.nl/herdenken-overledene-inspiratie-ideeen/